Gemeentelijke herindeling 1948 - 2010

[caption id="" align="alignright" width="252" caption="Vrijwillige fusie Reeuwijk - Bodegraven"][/caption] In 1988 was ik als afdelingsbestuurder betrokken bij een gemeentelijke herindeling, nl die van de fusie van Reeuwijk (9.500 inwoners) met Waarder en Driebruggen (3.000 inwoners). In 1989 ontstond zo een nieuwe gemeente Reeuwijk met 12.500 inwoners. Nog steeds klein, maar in elk geval dus een stap groter dan de oude gemeenten, en met een behoorlijk groot grondgebied. Qua oppervlakte ongeveer even groot als Den Haag, zei ik toen vaak. Inmiddels zijn we ruim 20 jaar verder en Reeuwijk gaat per 1 januari as. verder als één gemeente met Bodegraven, met samen 33.000 inwoners. Voor deze herindeling bestaat 'unaniem draagvlak' bij de betrokken gemeenteraden. Hoofdargument was de bestuurskracht van de beide gemeenten. Die zou in de toekomst tekort schieten. Men wil samen de lokale vraagstukken aanpakken, en graag met een groter ambtelijk apparaat. Dat is in een nutshell de motivering. Of dat straks wordt waargemaakt, weet niemand. Maar men gelooft er wel in. Intussen wordt er in hetzelfde Groene Hart van Zuid-Holland een fusie afgedwongen waar (nog) geen draagvlak voor bestaat. Fuseren onder dwang. De provincie had eerst Gouda en Waddinxveen gevraagd om vrijwillig tot een fusievoorstel te komen, maar de twee gemeenten kwamen er niet uit. Nu gaat Zuid-Holland onder leiding van gedeputeerde Martin van Engelshoven (PvdA) de fusie opleggen. De provincie gaat een procedure starten om de gemeenten Gouda en Waddinxveen per 1 januari 2014 gedwongen te laten fuseren. Gouda wil de kleinere buurgemeente Waddinxveen wel annexeren, maar Waddinxveen wil het niet. De fusie van Gouda en Waddinxveen vormt onderdeel van een provinciaal herindelingsplan voor zes gemeenten: Alphen aan den Rijn, Boskoop, Gouda, Rijnwoude, Waddinxveen en Zoetermeer. En daar ligt Rijnwoude weer dwars. En op het eiland Goeree-Overflakkee ligt de gemeente Goedereede, na een - volgens mij - beetje ongelukkige peiling onder de inwoners, in meerderheid dwars. [caption id="" align="alignright" width="317" caption="Gedwongen herindeling Krimpenerwaard"][/caption] Verder stemden provinciale staten van Zuid-Holland onlangs, op 10 november jl, in met de (gedwongen) fusie in de Krimpenerwaard: Bergambacht, Schoonhoven, Vlist, Nederlek en Ouderkerk fuseren (als kabinet en Eerste en Tweede Kamer ook instemmen) tot één gemeente van 55.000 inwoners. Omdat er regelmatig discussies zijn over gemeentelijke herindeling, ben ik eens gaan zoeken in de standpunten van de VVD m.b.t. gemeentelijke herindeling. Hieronder geef ik een overzicht van de passages over herindeling in de VVD-verkiezingsprogramma’s. De conclusie daarvan is, dat de VVD sinds haar oprichting in 1948 over dit onderwerp verschillende uitspraken heeft gedaan,varierend van positief tot voorzichtig, maar soms ook totaal niks over het onderwerp in het verkiezingsprogramma zegt.

Verkiezingsjaar	VVD-standpunt over herindeling
2010	De VVD is voorstander van een Randstadprovincie. Voor andere provinciebesturen moet het makkelijker worden gemaakt om te fuseren. (…)De VVD wil overbodige en bureaucratische bestuurlijke tussenlagen afschaffen. Deelgemeenteraden en andere ongewenste bestuurlijke tussenlagen worden daarom opgeheven, terwijl de gemeentelijke dienstverlening in de wijken in stand wordt gehouden. Bovendien wil de VVD gemeentelijke herindeling stimuleren.
2006	[geen standpunt over herindeling]
2003	[geen standpunt over herindeling]
2002	[geen standpunt over herindeling]
1998	Het instrument van de gemeentelijke herindeling is bedoeld om de gemeenten in staat te stellen een volwaardig takenpakket uit te voeren. Het moet met de nodige zorgvuldigheid worden gebruikt.
1994	Schaalvergroting door gemeentelijke herindeling is noodzakelijk voor een krachtig lokaal bestuur.
1989	[geen standpunt over herindeling]
1986	Voorgestaan wordt een systematisch samenhangend herindelingsbeleid, met name ter versterking van de autonomie der gemeenten, mede in het kader van de decentralisatie. Andere factoren dan het inwonertal behoren daarbij ook een belangrijke rol te spelen, zoals de functie van de gemeente, de geografische en sociale gesteldheid, de verwevenheid van voorzieningen met buurgemeenten en de financiële gevolgen.
1982	[geen standpunt over herindeling]
1981	Gemeenten moeten voldoende gewicht hebben om bestuurskracht, deskundigheid en doeltreffend beheer te waarborgen en als een bestuurslaag vlak bij de burgers te functioneren. Voor zover niet aan deze doelstellingen wordt voldaan, is herindeling van gemeenten nodig. Daartoe kunnen duidelijke maatstaven niet worden gemist, maar die moeten meer het karakter van aandachtspunten dan van bindende regels hebben. Het inwonertal is niet deenige maatstaf. Evenmin behoeven de maatstaven in elke provincie gelijk te zijn. Het toepassen van zulke maatstaven en het nemen van initiatieven tot herindeling. zijn taken van de betrokken provincie, die ook voor de inspraak voldoende ruimte moet bieden. De Staten-Generaal dienen zich te beperken tot de beoordeling van de vraag of de herindeling redelijk is. (… )Pas nadat duidelijkheid bestaat over de overdracht van taken van het rijk naar de provincie en gemeente, wordt over de gewenste grootte en de herindeling van provincies gesproken; het aantal nieuwe provincies wordt tot het uiterste beperkt. (….) Het beleid ten aanzien van de gemeenten is gericht op het vormen van bestuurskrachtige gemeenten en op het versterken van de plaatselijke democratie. (…) De Waddenzee blijft open. Na de provinciale indeling van het Waddengebied dient zo spoedig mogelijk de gemeentelijke indeling te volgen. Een Waddenwet moet thans worden afgewezen.
1977	Het aantal gemeenten dat een provincie telt moet zodanig zijn dat de provincie haar coördinerende en toezichthoudende taak zo goed mogelijk kan vervullen. Het beleid ten aanzien van het herindelen van gemeenten wordt meer vaart gegeven. Het inwonertal kan daarbij niet als een algemeen geldende norm worden gehanteerd. Als een van de maatstaven geldt wèl het aantal gemeenschappelijke regelingen waaraan gemeenten deel hebben. De gemeentelijke indeling dient het optimaal vervullen van gemeentelijke taken als uitgangspunt te hebben. De gemeenten die klein zijn, worden opgeheven. Gemeenten die te groot zijn, worden opgesplitst. Wij kiezen voor bestuurskrachtige gemeenten en zo voor versterking van de lokale democratie. a Het binnenlands bestuur wordt georganiseerd in drie lagen. b Een aantal thans door het rijk vervulde taken wordt aan de provincies overgedragen. c Het aantal provincies wordt uitgebreid tot 15 á 16. d Het beleid ten aanzien van de gemeentelijke herindeling is gericht op het vormen van bestuurskrachtige gemeenten en het versterken van de lokale democratie.
1971	Bestuurlijke herindeling a. Bevordering van de totstandkoming van gewesten en een krachtig beleid ten aanzien van de gemeentelijke herindeling (...) b. Afwijzing van een vierde bestuurslaag. De provinciale indeling van ons land is door economische en andere ontwikkelingen achterhaald. De gewenste omvang en taakstelling van de provincies zal nader bestudeerd moeten worden. Daarnaast klemt in verschillende streken de behoefte aan grotere bestuurseenheden steeds sterker. De groeiende internationale verwevenheid stelt daarbij haar eigen eisen. Een spoedige totstandkoming van gewesten is met het oog op dit alles dringend noodzakelijk. Deze zullen taken hebben te vervullen, die momenteel deels door de provincies, deels door de gemeenten worden verricht. De VVD ziet een vierde bestuurslaag tussen Rijk, provincie en gemeente niet als een goede oplossing. Gewesten, die op vrijwillige basis tot stand komen verdienen verre de voorkeur boven opgelegde gewesten. Aangezien er in een gewest een zekere gelijkwaardigheid van de partners moet zijn, maakt gewestvorming gemeentelijke herindeling niet overbodig.
1967	[geen standpunt over herindeling]
1963	(…) belastingdruk (… ) Daardoor zal op gemeentebesturen een nieuw stuk eigen verantwoordelijkheid worden gelegd, dat ten goede zal komen aan de ontwikkeling van hun zelfstandige kracht.
1959	Kenmerk van het liberalisme, zoals de V.V.D. het voorstaat, zal ook altijd moeten blijven de bevordering der ontwikkeling van zelfstandige kracht in de onderscheidene groepen, waaruit de maatschappij is gevormd. Daarom heeft het aan de zelfstandigheid van provinciën, gemeenten en waterschappen altijd de grootste betekenis gehecht.
1956	[geen standpunt over herindeling]
1952	[geen standpunt over herindeling]
1948	Urgentieprogram: (…) Territoriale en functionele decentralisatie van bestuur en wetgeving tot vermindering der gevaren, die zijn gelegen in concentratie van overheidsmacht.