Frankfurt betoogde dat leugens opzettelijke misleidingen zijn, waarbij iemand bewust onwaarheden vertelt om anderen te misleiden. Bullshit daarentegen is volgens hem niet per sé gebaseerd op onwaarheden, maar het ontbreekt de bullshitter aan een interesse in de feitelijke waarheid of juistheid van de beweringen.
Waarom bullshit?
Frankfurt onderzocht de motieven achter het produceren van bullshit. Hij stelt dat mensen bullshit vaak gebruiken om indruk te maken, hun imago te verbeteren of hun eigen agenda te bevorderen. Bullshit kan ook worden gebruikt om anderen te misleiden of om een vaagheid te creëren waardoor men zich kan onttrekken aan verantwoordelijkheid of kritiek. Een cruciaal aspect van bullshit is dat het vaak wordt geproduceerd zonder een diepgaand begrip van het onderwerp. Frankfurt benadrukt dat bullshitters vaak niet geven om de waarheid of de werkelijkheid, maar alleen om het verkondigen van beweringen die hen ten goede komen. Daarom ontbreekt het bullshitters vaak aan de toewijding en de zorgvuldige overweging die nodig is om iets waarachtigs te verkondigen.
Bullshit, defactualisatie en leugens
In het essay "Lying in Politics: Reflections on The Pentagon Papers" uit 1971 bespreekt Hannah Arendt het concept van "defactualisatie". Dit concept verwijst naar het proces waarbij feiten of gebeurtenissen die ooit als waarheid werden beschouwd, in twijfel worden getrokken, genegeerd of verdraaid om politieke redenen. Dat is dus een bewuste tactiek. het komt wel in de buurt van liegen, zij het dat de grens niet hard te trekken is.
Fact-free politics
Als feiten en objectieve waarheid minder belangrijk zijn dan overtuigingen en politieke propaganda, spreekt men wel van fact-free politics. Hier worden politieke beslissingen, retoriek en debatten steeds meer beïnvloed door emoties, sentimenten en persoonlijke overtuigingen, zelfs als deze feitelijk onjuist zijn.
Poltieke communicatie en het verkopen van ideeen
In onderstaand interview uit 2005 zegt Frankfurt dat de intensiteit van de marketing in de hedendaagse samenleving is toegenomen ten opzichte van, zeg, 100 jaar geleden. Denk aan het verkopen van producten, kandidaten, programma's, of beleid. Hij zegt: als je doel is om iets "te verkopen", dan is je doel dus niet om de waarheid te vertellen, maar om mensen te laten geloven - datgene wat je wil dat ze geloven.
Hoger theoretisch opgeleid helpt?
In een democratie, zo zegt hij, moet iedereen maar een opvatting hebben over alles. Maar je kunt niet alles weten. Dus je opvatting is dan makkelijk gebaseerd op.. bullshit. Hebben hoger opgeleiden meer risico om zich door bullshit te laten leiden, zo wordt aan Frankfurt gevraagd? Zijn antwoord: hoger opgeleiden ontwikkelen een soort van arrogantie waardoor ze het verschil tussen feiten, waarheid en bedrog verwaarlozen - zo overtuigd ze zijn van hun eigen opvattingen. En dit moedigt ze aan juist meer bullshit te produceren.
Het gevaar van bullshit
Frankfurt wijst erop dat bullshit ofwel 'onzin' een gevaarlijk fenomeen kan zijn in verschillende contexten, zoals politiek, reclame, academische wereld en sociale interacties. Het verspreiden van bullshit kan het publieke debat vertroebelen en het vertrouwen in informatie ondermijnen. Frankfurt sluit het boek af met een pleidooi voor meer aandacht voor waarheid en oprechtheid in ons taalgebruik en onze communicatie. Hij moedigt lezers aan om kritisch te denken en zich bewust te zijn van het verschil tussen echte waarheid en louter onzin of 'onzin'. Door een beter begrip van bullshitting kunnen we streven naar meer eerlijkheid en authenticiteit in onze communicatie en interacties met anderen.
In zijn latere essay "On Truth" (2006) onderzoekt Frankfurt het concept van waarheid. Hij benadrukt het belang van intellectuele eerlijkheid en een bereidheid om openlijk te onderzoeken wat waar is, zelfs als dit onze bestaande opvattingen in twijfel trekt.
Een belangrijk thema dat door het essay heen loopt, is het belang van waarachtigheid in ons persoonlijke en sociale leven. Waarheid vormt de basis voor oprechte interacties, vertrouwen en samenwerking tussen mensen. Door een toewijding aan waarheid na te streven, kunnen we betekenisvolle en zinvolle communicatie bevorderen en bijdragen aan een meer eerlijke en rechtvaardige samenleving. Het essay moedigt lezers aan om kritisch te denken, open te staan voor nieuwe informatie en altijd te streven naar een eerlijke en oprechte communicatie met anderen.
Sociale media
Sinds zijn interview uit 2005 is er wel wat veranderd, denk ik. En niet ten goede. De opkomst van sociale media sindsdien heeft de impact van marketing in de politek niet verkleind en de mogelijkheden om bullshit te produceren en te verspreiden sterk vergroot.
Minder voorlichters?
Kamerlid Pieter Omtzigt heeft onlangs voorgesteld "Er moeten minder voorlichters komen in Den Haag en meer onderzoeksinstituten en denktanks". Dat zou wellicht helpen de politieke bullshit te beperken. Om te beginnen; geen woordvoerders en voorlichters meer voor bewindspersonen en ministeries. Niet beperken, maar helemaal nul - dat zal wel wat kunnen helpen. Dus alleen nog maar voorlichting aan burgers en bedrijven door uitvoeringsorganisaties.
Reacties
Een reactie posten