Excuses voor de Beeldenstorm

De Beeldenstorm van 1566 – een gewelddadige uitbarsting van religieuze en sociale onvrede – liet diepe sporen na in onze Vaderlandse geschiedenis. Tussen 10 augustus en oktober van dat jaar werden talloze katholieke kerken en kloosters vernield door menigten die zich verzetten tegen kerkelijke rijkdom en machtsmisbruik. Als iemand zoals ik, die Nederlands Hervormd is gedoopt en opgevoed, en wiens vader tijdens mijn kindertijd werkte voor de Hervormde Emigratiecentrale, voel ik een bijzondere verantwoordelijkheid om stil te staan bij deze complexe erfenis - deze zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Een geschiedenis die helemaal niet uitblinkt in verdraagzaamheid of inclusie.

Ik bied, namens de aanhangers van het calvinistisch protestantisme en hun nazaten, mijn oprechte excuses aan, aan alle katholieken en hun nazaten, gelovig of niet, inclusief Paul Frissen, en andere mensen die houden van onze cultuur. Excuses voor de pijn en de schade die deze beeldenstorm veroorzaakte, toen - en in de eeuwen daarna. Hoewel de hervormingsbeweging werd gevoed door een oprechte zoektocht naar geestelijke vrijheid en gelijkheid van mijn verre voorouders die in dit land woonden, was de vernietiging van cultureel en religieus erfgoed een tragische en onverdedigbare daad. Het ging niet alleen om kapotte beelden en kerken; het was een aanval op de identiteit en beleving van velen, haat; iets dat de menselijke waardigheid geweld aandeed en onherstelbare schade toebracht. De meesten in ons land zijn het vergeten. Maar niet iedereen, en ook ik niet.

Mijn hervormde opvoeding in de jaren '60 van de 21e eeuw, leerde mij om verantwoordelijkheid te nemen voor onze daden, zowel individueel als collectief. De Beeldenstorm uit de 16e eeuw is een herinnering aan hoe diep verdeeldheid kan doorsijpelen in de samenleving, en hoe religieuze ijver kan ontsporen in destructie. Dat is nog steeds zo. Het is niet mijn intentie om het historische streven naar rechtvaardigheid en geloofshervorming te veroordelen. Maar we moeten erkennen dat dit streven destijds ten koste ging van respect en dialoog.

Met mijn collectieve excuses - dat wil zeggen dat ik excuses aanbied namens alle nazaten van het protestantisme, gelovig of niet (zoals ikzelf) - wil ik een gebaar maken naar de katholieke gemeenschap en hun nazaten en naar hen die zich, op welke grond dan ook, getroffen voelen door deze geschiedenis. Niet om het verleden te herschrijven, maar om een toekomst te bevorderen waarin verschillen niet worden uitgevochten met geweld, maar worden gevierd en benut als bron van dialoog en wederzijds begrip. Het is een waarschuwing naar ons, in de tijd van hier en nu.